Brak chęci do działania, przygnębienie, drażliwość, obniżenie samooceny — te niejednokrotnie lekceważone objawy mogą wskazywać na rozwijający się syndrom wypalenia zawodowego. To zagadnienie dotyczy coraz większej liczby pracowników w krajach rozwiniętych.
Syndrom wypalenia zawodowego doczekał się już nie tylko opracowań naukowych, ale został także zakwalifikowany przez WHO do Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11. Warto więc poznać objawy i przyczyny syndromu wypalenia zawodowego, by móc reagować, zanim długotrwały stres spowoduje, że stanie się on naszym udziałem.
Objawy wypalenia zawodowego
Psycholog społeczny Christina Maslach, która przez wiele lat zajmowała się tematyką wypalenia zawodowego, wyróżnia trzy wymiary tego zjawiska:
– wyczerpanie emocjonalne, czyli stan, w którym dominuje ogólne zmęczenie, brak energii do wykonywania obowiązków, rozdrażnienie i impulsywność. Nawet dłuższy wypoczynek nie przywraca siły i radości życia.
– depersonalizacja, czyli narastające dystansowanie się do innych. Pracownik buduje wokół siebie mur obojętności, a relacje z otoczeniem przybierają bezosobowy, niejednokrotnie cyniczny charakter. Christina Maslach określa ten wymiar mianem utraty idealizmu.
– poczucie niskiej wartości w odniesieniu do wykonywanej pracy. Osoba cierpiąca na syndrom wypalenia postrzega siebie jako niekompetentną i nieprzydatną na stanowisku, jakie zajmuje. Mogą pojawić się myśli o rezygnacji z zawodu.
Wypalenie zawodowe — przyczyny
Według Maslach do wystąpienia u pracowników syndromu wypalenia zawodowego przyczynia się chroniczny stres związany z następującymi zjawiskami:
– Przeciążenie pracowników obowiązkami. Pracodawca stawia przed pracownikami zbyt wygórowane wymagania, które przekraczają ich możliwości.
– Wyłączenie pracowników z procesu współdecydowania. Pracownicy pozbawieni są możliwości dokonywania wyborów i rozwiązywania problemów, będąc jednocześnie nadmiernie kontrolowanymi.
– Nieadekwatne wynagrodzenie. Pracodawca oferując zbyt niskie wynagrodzenie, deprecjonuje nie tylko samą pracę, ale i pracownika, co w rezultacie obniża jego samoocenę oraz prowadzi do frustracji i poczucia niedopasowania.
– Konflikty wśród współpracowników. Nierozwiązane, a niekiedy podsycane konflikty w zespole niszczą poczucie wspólnoty i uniemożliwiają uzyskanie wsparcia społecznego.
– Niesprawiedliwość, czyli brak jasnych i sprecyzowanych reguł ustalających podział obowiązków i wysokość wynagrodzenia.
– Konflikt wartości, czyli sytuacja, w której pracownik, wykonując swoje obowiązki, zmuszony jest do łamania osobistych zasad i standardów moralnych.
Osoba, które obserwuje u siebie narastające objawy syndromu wypalenia zawodowego, nie powinna zwlekać z podjęciem działań. Podstawowe formy pomocy to m.in. działania polegające na zapobieganiu, psychoedukacja i psychoterapia indywidualna. Więcej informacji na temat syndromu wypalenia zawodowego można znaleźć na stronie Centrum Dobrej Terapii.
